Het klinkt misschien tegenstrijdig: je hebt gehoorverlies en hoort dus minder… maar toch lijken sommige geluiden juist harder of irritanter binnen te komen. Denk aan het gekletter van servies, een deur die dichtslaat of geroezemoes in een druk café. Hoe kan dat eigenlijk? En wat is dan het verschil tussen misofonie en hyperacusus? Lees het in deze blog!
Je natuurlijke filter werkt minder goed
Ons gehoor is van nature een soort filter. Het vangt geluiden op, dempt wat te hard is en geeft vooral door wat belangrijk is. Bij gehoorverlies gaat er iets mis in dat filter. De trilhaartjes in het slakkenhuis raken beschadigd, waardoor zachte geluiden niet meer doorkomen. Maar harde geluiden? Die komen soms juist ongefilterd binnen – alsof iemand ineens de volumeknop voluit draait.
Dit verschijnsel heet recruitment: zachte geluiden verdwijnen, maar harde geluiden knallen er extra in.
Je hersenen draaien de volumeknop op
Alsof dat nog niet genoeg is, proberen je hersenen te compenseren. Ze willen natuurlijk geen informatie missen. Dus gaan ze als het ware de “volumeknop” wat verder openzetten. Dat helpt soms, maar het nadeel is dat álle geluiden luider of nadrukkelijker binnenkomen – ook de geluiden die je normaal helemaal niet wilt horen.
Het filteren gaat moeilijker
Normaal zijn onze hersenen slim in het wegfilteren van ruis. Denk aan het tikken van een klok of het verkeer op de achtergrond – je hoort het wel, maar je brein besluit: niet belangrijk, weg ermee.
Bij gehoorverlies lukt dat minder goed. Daardoor hoor je dingen die je vroeger niet bewust hoorde ineens wél, en kan de kakofonie van geluiden heel vermoeiend worden.
Gevoeligheid betekent niet beter horen
Belangrijk om te weten: gevoeliger zijn voor geluid betekent niet dat je gehoor “beter” is geworden. Het betekent juist dat het beschadigd is, en dat de balans weg is tussen wat je hoort en hoe je hersenen dat verwerken. Wat helpt is om het te leren begrijpen. Wat kun je doen en wat werkt daarin voor jou?
Wat kun je doen?
#1 Kies rustige plekken – in een restaurant bijvoorbeeld een tafeltje in de hoek, weg van de drukte.
# 2 Plan stilte in – na een drukke dag even bewust de rust opzoeken, zodat je brein kan bijkomen.
#3 Praat erover met je audicien – moderne hoortoestellen hebben vaak functies die harde geluiden zachter maken of ruis onderdrukken.
Misofonie, hyperacusis en geluidsgevoeligheid bij gehoorverlies
Geluid kan op verschillende manieren als belastend worden ervaren. Vaak worden misofonie, hyperacusis en geluidsgevoeligheid door gehoorverlies door elkaar gehaald, terwijl het om verschillende verschijnselen gaat.
Misofonie
Bij misofonie roepen specifieke geluiden – vaak zachte, herhalende geluiden zoals smakken, kauwen, ademen of tikken met een pen – een sterke emotionele reactie op. Het gaat niet om het volume, maar om de betekenis die de hersenen aan dat geluid geven. De reactie kan bestaan uit irritatie, boosheid of zelfs paniek. Het gehoor zelf functioneert vaak normaal.Hyperacusis
Hyperacusis is een aandoening waarbij geluiden die voor anderen normaal zijn, als pijnlijk, scherp of ondraaglijk worden ervaren. Het gaat meestal om harde of plotselinge geluiden, zoals een deur die dichtvalt of verkeer in de stad. Het probleem ligt in hoe het auditieve systeem geluid verwerkt en versterkt, waardoor de ‘volumeknop’ in feite te gevoelig staat.Geluidsgevoeligheid bij gehoorverlies
Bij slechthorendheid kan geluidsgevoeligheid op een andere manier ontstaan. Omdat zachte geluiden niet goed doorkomen, lijkt het contrast met harde geluiden veel groter. Hierdoor kunnen luide geluiden extra intens of overweldigend binnenkomen. Dit voelt soms vergelijkbaar met hyperacusis, maar is vooral een gevolg van het verminderde vermogen van het oor om geluidsniveaus goed te balanceren.
Alle drie kunnen leiden tot vermoeidheid, stress en het vermijden van situaties, maar de oorzaak en ervaring zijn verschillend.
Anders horen!
Gehoorverlies betekent niet alleen minder horen, maar ook anders hóren. Omdat je filter minder goed werkt, kunnen je hersenen geluiden juist harder of ongefilterd binnenlaten. Is dit dan zo bij alle mensen met gehoorverlies? Nope! Mensen die zwaarder slechthorend zijn, horen een zoemende koelkast of het ruisen van de ventilatie vaak juist níet.
Dat komt doordat gehoorverlies meestal niet gelijkmatig is: sommige toonhoogtes (zoals hoge piepjes of lage bromgeluiden) vallen sneller weg dan andere. Iemand kan dus wél moeite hebben met stemmen verstaan in een druk café, maar tegelijkertijd die zoemende koelkast helemaal niet opmerken.
Dat kan vermoeiend en verwarrend zijn, maar met de juiste hulpmiddelen, goede instellingen van hoortoestellen en bewuste keuzes in je omgeving kun je er veel beter mee omgaan.